Gevonden: unterschwürig
18 maart 2021.
Eindelijk heb ik bij Nietzsche de passage gevonden die Lucas Mariën uit het hoofd citeerde in zijn bijdrage ‘Marc Reynebeau: van Sigaar tot God’.
Het ging daar om het woord ‘unterschwürig’, waarvan hij beweerde dat zelfs Duitse germanisten het niet kennen. Ik heb de hele Nietzsche-passage intussen teruggevonden. Als de filosoof geen Thürings of Basels dialect weergeeft, haalt hij wellicht unterschwellig en schwären door elkaar, resp. creëert nieuwe taalkundige mogelijkheden, ook nog met Geschwür erin. Duden kent ook het woord schwürig, maar dat wordt niet meer gebruikt. Wel nog in de tijd van Nietzsche. Het betekent moeilijk, gespannen, lastig. Unterschwürig is onbekend.
We kunnen het vertalen met “onderhuids zwerend, etterend”.
Hier volgt de hele context bij Nietzsche:
“Een machtige ambitie die steeds weer geconfronteerd wordt met haar eigen onvermogen om het doel te bereiken maakt boosaardig. Het ontoereikende mag dan soms zijn oorsprong vinden in de omstandigheden, in de onveranderlijkheid van het lot, niet in een gebrek aan kracht. Maar diegene, die zijn ambitie ondanks dit tekortschieten niet kan beteugelen, wordt als het ware onderhuids zwerend (wird gleichsam unterschwürig) en bijgevolg prikkelbaar en onheus. Misschien zoekt hij de oorzaken voor zijn mislukken bij de anderen, ja, mogelijk behandelt hij in een hartstochtelijke haat de hele wereld als schuldig. Wellicht ook kiest hij koppig neven- of sluipwegen en wordt gewelddadig. Zo gebeurt het dat goede naturen verwilderen…”
Zelfs onder monniken en kluizenaars komt dat voor, dat ze bedorven zijn door het niet kunnen waarmaken van te hoge ambities; ook daar vind je, zegt Nietzsche,
“door mislukken uitgeholde en opgevreten mensen”.
Dat komt uit de laatste Unzeitgemäße Betrachtung, Richard Wagner in Bayreuth. cfr. Friedrich Nietzsche, Kritische Studienausgabe I, 437.
