Augustus 2023. Coralie Coloratuur.

Hilda Leynen neemt contact op met Eva Koehn op 21 december 1974. Ze noemt zich Fräulein en stelt zich voor als kunstenares. Als dusdanig, schrijft ze, heeft ze zich ‘sinds vele jaren’ met het Lam Gods beziggehouden. Het zou haar nu te doen zijn om ‘wetenschappelijk’ onderzoek, en om de waarheid omtrent Koehns dossier en de diefstal van de Rechtvaardige Rechters aan het licht te brengen.

Op 15 september 1978 stuurt ze Eva deze foto. Ze vindt het daarbij nodig erop te wijzen dat ’de ridder op de achtergrond geen oeroud schilderij (is), maar een moderne tapisserie uit Zwitserland‘.

De ridder draagt een koningskroon, hij is een Parsifal – in de Wagneriaanse versie. Op onze steekkaart ‘Graal’ en in Mariëns boek ‘Nederland 1 Bolwerk van de geest’ –werd gewezen op de betekenis van die graal-romantiek voor het milieu van Van Cauwelaert, dat kort daarvoor begonnen was zich ‘christen-democratisch’ te noemen, in paats van – zoals vroeger – katholiek/katholieke partij etc. En – in Mariëns boek dan – op het feit dat het in dat milieu niet ongewoon was Van Cauwelaert met ‘duce’ aan te spreken.

Ook Hilda Leynen is geïnteresseerd in dat complex: de graal, de politieke elite van de tafelronde, de ideale maatschappij, kruistochten, tempeliers. Ze zal bijvoorbeeld een opstel schrijven over de Lijkwade van Turijn, die door kruisvaarders mee naar Europa zou zijn gebracht, een opstel dat gepubliceerd werd en waarnaar in de desbetreffende publicistiek nog steeds verwezen wordt: Linceul-de-Turin.fr

2.

Maar in het algemeen is Leynen wel het lot ten deel gevallen van de vrouw in de ‘ware’, de ‘ideale’ maatschappij van Van Cauwelaert c.s.. In intellectuele aangelegenheden wordt ze niet au sérieux genomen. Ze schnabbelt hier en daar wat. Een paar keer mag ze in de Gazet van Antwerpen iets over de Rechtvaardige Rechters schrijven, maar in het algemeen…

Tegenover Eva Koehn beklaagt ze zich dat het gerecht niet echt geïnteresseerd is in wat ze aanbrengt en dat ze behandeld wordt als een fantaste. Dat is geen slechte wil van die mensen, schrijft ze, maar met een zeker onbegrip zijn ze wel behept.

Wat zij zelf over de Rechtvaardige Rechters te berde brengt is in de context waarin ze leeft opvallend informatief en zakelijk. Ze gaat in tegen de woekering van verhalen, tegen het folklore-karakter van wat er in omloop is. De pendelaars, helderzienden en koffiediklezers spoken op dat moment nog rond tot in de boeken van Karel Mortier toe.

Leynen probeert als een van de weinigen ballast af te werpen en échte vragen te stellen. Ze probeert het voorgekauwde te ‘hinterfragen’.

3

Hilda Leynen was kennelijk goed thuis in het milieu van de Gazet van Antwerpen. Ze kende de journalisten Leys en Kerckhaert, die als eersten contact hadden gezocht met de familie Koehn.

Nog zo’n schnabbel: ze schrijft televisiekritiek voor ‘een van onze kranten’ laat ze Eva weten, maar ze verzwijgt de naam van de krant, zeker uit angst dat de roep van de Gazet tot op het eiland Sylt zou kunnen zijn doorgedrongen en dat ze daar voortaan met de nek zou worden aangezien.

In het Archief Rechtvaardige Rechters bevinden zich nog een paar aantekeningen in verband daarmee. Lucas heeft in 1998 en in 2002 met de broer en erfgenaam van Fräulein Leynen gesproken, Herman heette die. Die onderkende in het werk van zijn zus » twee grote complexen van vragen:

1. Waar zit het paneel van de Rechtvaardige Rechters?
2. Waarom is het gebeurd? «

Het waarom.

Hilda was de eerste die verder keek dan het zuiver materiële aspect van de zaak, die zich afvroeg welk scenario achter de hele affaire stak.

Stel, het paneel wordt teruggevonden, de normale toestand hersteld, de diefstal is alleen maar een incident geweest, een – volgens de sprachregelung van het bisdom – een fait divers dat mettertijd zou worden vergeten als zoveel andere schanddaden van dat systeem.

Maar nu, zolang het paneel van Jef van der Veken de plaats van het origineel moet blijven innemen, kunnen ze er niet stilletjes over zwijgen, over de reden waarom dat een kopie is. Ze moeten blijven uitleggen dat er iets scheef is gegaan. En altijd zal daar ook om het hoekje komen kijken: het gevaar van het klaarblijkelijk worden van massief bedrog, van de non-existentie van een rechtsstaat, van het bestolen-zijn  van een heel volk.

Maar gebleken is door de diefstal ook de betrokkenheid van het niet-bevrijde deel van Nederland bij het kunstwerk van Jan van Eyck. Was dat al het begin van een niet-feodale cultuur? Van identiteit?

Als het paneel van de Rechtvaardige Rechters nog bestaat en wellicht ooit terugkomt…

Een dreigend gevaar?

Als de literatuur er niet was tenminste, om de diefstal te perpetueren naar de geest. Om te zorgen voor een voortzetting van de diefstal met andere middelen. (Zie ook Mariëns ’Nederland 1 Bolwerk van de Geest’ 2023. Verschenen bij het Paradigma.)

4

Leynen geeft Eva Koehn uitleg over wat ze de ‘Stofftapete’ noemt, op de achtergrond van haar foto. Ze had beter ‘Tapisserie’ geschreven; het gaat niet om behangsel maar om echte tapisserie. Over het algemeen is Leynens Duits nochtans duidelijk minder slecht dan dat van alle andere correspondenten uit het niet-bevrijde deel van Nederland die met Eva contact opnamen. Leynen was ook de eerste die het onwaarschijnlijke verhaal van Mortier over Koehns onderzoek als ‘speciale opdracht van Goebbels’ naar het rijk der fabelen verwees. En wel in een van haar schnabbels, in ‘Wetenschappelijke Tijdingen’, 1979, XXXVIII, kol. 181-192 en kol. 231-246: ‘De verloren Rechtvaardige Rechters’.

Ze ontkracht daarin de nazi-verhalen van Mortier en wijst op de in-officiële, persoonlijke kant van Koehns onderzoek. Maar haar objecties werden vanzelfsprekend genegeerd, doodgezwegen, niet waargenomen. De versie Mortier bleef de enige die erkend werd en herhaald en nagepraat. Daar zou het ook bij blijven tot bij het ter perse gaan van de Paradigma-webstek in 2016.

5

Over tapisserie gesproken – Leynen hield zich, ‘als kunstenares’, zelf ook bezig met weven… Als we dat mogen contextualiseren: het past(e) in het kader van het neo-mediëvalistisch kunstbegrip van het klerikaal milieu in die tijd. Én het was een bijdrage die vrouwen nog konden/mochten leveren. Rubriek ‘vrouwelijke handwerken’. Ook over het grote ongemak dat vrouwen, precies die van de generatie Leynen, ook in Tartufistan voor de hoeders van de ’ware aard der vrouw’ begonnen te veroorzaken, maken we een aparte steekkaart.

–> Het Vrouwengevaar: » ‘t Is dan toch maar een meisje. «

Maar het ‘katholiek renouveau’ van na de eerste wereldoorlog bestond op het gebied van de ‘kunst’ onder andere in een opgeven van de neogotiek. Het paradigmatische voorbeeld was de Basiliek van Koekelberg. Dit ‘symbool van het katholieke België’ was vóór de oorlog nog opgezet als neogotisch bouwwerk. Er was zelfs al begonnen met de opbouw van de fundamenten. Maar na de oorlog scheen dat plan verouderd en achterhaald te zijn. Er werd een volledig nieuw ontwerp gemaakt en met de bouw werd gewoon opnieuw begonnen. Duidelijker dan voorheen werd er nu gebruik gemaakt van moderne technische mogelijkheden en materialen. En dat was dan in de eerste plaats het gewapend beton. Ter verfraaiing van betonnen vlakken kon dan tapisserie worden gebruikt. Zo konden oude, ambachtelijke technieken geïntegreerd worden in een modernistisch vocabularium.

6

Een van Leynens schnabbels, ze tekent illustraties, vignetten voor een boekje van Anton van de Velde, die een vriend is van haar vader, en een typisch katholieke schrijver en fascistische propagandist.

Anton van de Velde had connecties met de ‘Pelgrimsbeweging’, een vereniging van christelijke ‘kunstenaars’ die ijverden voor de neo-mediëvalistische aanpak. In het geval Van de Velde ging dat gepaard met sympathieën voor Rex-Vlaanderen, de Schoonvlaamse dépendance van de klerikaal-fascistische beweging van Léon Degrelle. Een lid van de familie Leynen, Hubert, behoorde tot de leidinggevende figuren in die organisatie.

De graalridder was ook populair bij Rex. Er bestaat een affiche van de SS-brigade ‘Wallonie’. We hebben jammer genoeg geen afbeelding van betere kwaliteit kunnen bemachtigen, maar de boodschap is leesbaar: een ridder in volle wapenrusting zweeft boven een tank van de SS-brigade ‘Wallonie’, als immateriële geestesverschijning boven de concrete, materiële tank. Een beetje mistig, nevelig. Dat was ook wel de bedoeling van de graficus.

C.c.A.e.d.