6 september 2020. Lucas Mariën

Een schrijver die zich aan een historische stof waagt loopt het gevaar geschiedenis te willen schrijven in plaats van literatuur. Dat is een van de redenen waarom bijvoorbeeld Goethe – ook hierin gevolgd door Willem Frederik Hermans – de ‘historische roman’ afwijst. In de inleiding tot mijn Rechtvaardige Rechters-complex verklaar ik waarom ik hun bezwaar ten dele kan weerleggen. Ik beperk er me hier dus toe te verwijzen naar het eerste deel van dat complex.

De verleiding om historisch onderzoek te doen is – zeker in een geval als dat van de Rechtvaardige Rechters – soms groot en niet zelden heb ik met leedwezen bepaalde strengen moeten laten schieten. Heb ook wel wegen gevolgd die ik niet had hoeven te volgen. Het excuus dat een schrijver in Huichelarije dingen moet doen die in beschaafde landen door historici worden gedaan wil ik niet helemaal laten gelden; niet zelden heb ik erg genoten van mijn onderzoek.

Om de cesuur tussen literatuur en geschiedenis nadruk te verlenen heb ik nu besloten het leeuwendeel van het Archief Rechtvaardige Rechters te delen met dr. Christina Kott, die een echte specialiste is voor dit soort dingen, o.m. voor de Kunstschutz in Parijs en Brussel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze is verbonden aan de universiteit Paris-Pantheon en heeft tal van publicaties op haar naam staan, onder andere ook een boek over de Kunstschutz in België tijdens de Eerste Wereldoorlog:

Le patrimoine de la Belgique vu par l’occupant. Un héritage photographique de la Grande Guerre.

Een uitgave van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, alleen in het Frans.

Dat delen van materiaal bevrijdt mij van een zekere verantwoordelijkheid. Ik krijg er ook wat voor terug: Mevrouw Kott heeft haast alle ter zake interessante archieven bezocht en mij nu inzage gegeven in aantekeningen en fotografisch materiaal die ik anders niet – of alleen ten koste van veel tijd, moeite en ook geld – onder ogen zou hebben gekregen. Een aardig nieuwtje met die herkomst publiceer ik aansluitend aan deze tekst.

Aangezien ik zelf geen geschiedenis wil schrijven moet ik ook niet het origineel van documenten etc. onder ogen krijgen en kan ik het stellen met foto’s en aantekeningen van een ervaren wetenschapsvrouw. Ik verwacht binnen afzienbare tijd ook publicaties van haar hand waarin van het Archief Rechtvaardige Rechters gebruik wordt gemaakt. De ervaring heeft me geleerd dat de meeste Vlaamse historici bronnen overbodig vinden en allang blij zijn als ze van elkaar wat af kunnen schrijven. Doordat ik het archief aan dr. Kott ter beschikking heb gesteld, krijgen die nu allicht de gelegenheid om ook van haar af te schrijven. En iedereen is tevreden.